Di chúc được hiểu là sự thể hiện ý chí của cá nhân trong việc định đoạt tài sản của mình sau khi qua đời. Vậy pháp luật quy định Di chúc miệng được coi là hợp pháp trong trường hợp nào?

1.    Khái niệm Di chúc miệng:

      Theo Điều 624 BLDS 2015: “Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết”. Đây là hành vi pháp lý đơn phương, qua đó người lập di chúc quyết định phân chia tài sản theo mong muốn của mình.

      Theo điểm a Khoản 1 Điều 630 BLDS 2015 quy định về di chúc hợp pháp thì: “Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép”. Người đủ 18 tuổi và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự có quyền lập di chúc để chuyển nhượng, tặng cho hoặc phân chia tài sản. Tuy nhiên, việc lập di chúc phải tuân thủ các điều kiện về tính tự nguyện, không bị ép buộc, lừa dối hay đe dọa. Người từ 15 đến dưới 18 tuổi cũng có thể lập di chúc, nhưng cần sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ. Việc quy định như vậy vừa đảm bảo quyền tự định đoạt tài sản của cá nhân, vừa bảo vệ lợi ích hợp pháp của những người chưa thành niên.

       Di chúc phải được lập bằng văn bản rõ ràng bằng tiếng Việt, có thể viết tay hoặc đánh máy. Trong trường hợp khẩn cấp, di chúc miệng cũng có thể được chấp nhận, nhưng chỉ có hiệu lực nếu người lập di chúc còn sống, minh mẫn trong vòng 3 tháng kể từ khi lập di chúc miệng.

       Tóm lại, theo Điều 629 BLDS 2015 thì Di chúc miệng chỉ hợp lệ trong tình huống khẩn cấp và bị hủy nếu người lập có khả năng lập lại di chúc bằng văn bản trong vòng 3 tháng.

2.    Điều kiện để di chúc miệng được coi là hợp pháp:

      Theo Khoản 1 Điều 630 BLDS 2015 một di chúc hợp pháp phải đáp ứng các điều kiện sau:

“1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật”.

      Theo Điều 629 và khoản 5 Điều 630 BLDS 2015, di chúc miệng chỉ được lập trong trường hợp người lập di chúc đang đối mặt với tình huống đe dọa tính mạng mà không thể lập di chúc bằng văn bản. Di chúc miệng sẽ hợp pháp khi người lập di chúc thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng. Theo khoản 5 Điều 630 BLDS 2015, ngay sau khi người lập di chúc thể hiện ý chí, người làm chứng phải ghi chép lại nội dung di chúc và cùng ký tên hoặc điểm chỉ.

      Trong vòng 5 ngày làm việc, di chúc miệng phải được công chứng hoặc chứng thực, theo Điều 634 BLDS 2015, để đảm bảo tính hợp pháp. Nếu trong thời gian này, người lập di chúc còn sống và có thể lập di chúc bằng văn bản, di chúc miệng sẽ không có hiệu lực. Điều này bảo đảm rằng di chúc miệng chỉ được sử dụng trong tình huống khẩn cấp và phải tuân thủ quy trình nghiêm ngặt để đảm bảo tính minh bạch.

       Những người làm chứng di chúc phải đáp ứng quy định tại Điều 632 BLDS 2015, không được là người thừa kế, người có quyền và nghĩa vụ tài sản trong di chúc, hoặc là người chưa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự.

3.    Những vấn đề lưu ý khi lập di chúc miệng:

      Khi lập di chúc miệng, cần lưu ý những vấn đề quan trọng để đảm bảo di chúc hợp pháp và có giá trị pháp lý:

• Người làm chứng: Di chúc miệng phải được thực hiện trước ít nhất hai người làm chứng. Những người này không được là người thừa kế theo di chúc hoặc pháp luật, không có quyền lợi tài sản liên quan đến di chúc, và không thuộc nhóm người chưa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức.
• Ghi chép và xác nhận: Ngay sau khi người lập di chúc thể hiện ý chí, người làm chứng phải ghi lại nội dung di chúc và ký tên hoặc điểm chỉ để xác nhận sự chứng kiến.
• Công chứng hoặc chứng thực: Trong vòng 5 ngày làm việc từ khi lập di chúc miệng, di chúc cần được công chứng hoặc chứng thực chữ ký/điểm chỉ của người làm chứng để đảm bảo tính hợp pháp và tránh tranh chấp về sau.
• Điều kiện hợp pháp: Di chúc miệng chỉ có hiệu lực nếu người lập di chúc còn minh mẫn trong 3 tháng sau khi lập. Nếu họ còn sống và có thể lập di chúc bằng văn bản sau thời gian này, di chúc miệng sẽ bị hủy bỏ.
• Tính rõ ràng: Nội dung di chúc miệng phải được diễn đạt rõ ràng, không gây nhầm lẫn, và tuân thủ quy định pháp luật.
• Tự nguyện và minh mẫn: Người lập di chúc phải tự nguyện, không bị ép buộc hay lừa dối, và hoàn toàn sáng suốt khi lập di chúc.
• Lưu trữ: Di chúc miệng nên được bảo quản cẩn thận, và nếu đã được công chứng/chứng thực, cần lưu bản sao tại cơ quan công chứng hoặc nơi an toàn để bảo đảm tính pháp lý và dễ dàng thực hiện.

      Chú trọng các yếu tố trên sẽ đảm bảo di chúc miệng có giá trị pháp lý và tránh các tranh chấp sau khi người lập di chúc qua đời.

Trên đây là những giải đáp của Công ty Luật TNHH Meta Law về Các trường hợp di chúc miệng được coi là hợp pháp. Để được tư vấn thêm thông tin chi tiết Quý khách hàng vui lòng liên hệ trực tiếp với Meta Law theo thông tin sau:

Công ty Luật TNHH META LAW

🏠Địa chỉ: Tầng 5, số 137 Hoàng Quốc Việt, phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy, TP. Hà Nội.

🌐Web: https://metaasia.vn/

☎️Hotline tư vấn: 0869.898.809

✉️Email: tuvanmeta@gmail.com

Biên tập: Khánh Nhi