Tranh chấp di sản thừa kế – Quy trình, thủ tục & Phương pháp giải quyết

Tranh chấp di sản thừa kế đã phát sinh từ lâu và là một trong những loại tranh chấp dân sự phức tạp, có tần suất xảy ra cao trong đời sống hàng ngày. Việc hiểu rõ nguyên nhân, có biện pháp phòng tránh phù hợp đồng thời hiểu rõ về quy trình giải quyết tranh chấp theo quy định pháp luật không chỉ đảm bảo quyền lợi của các bên mà còn góp phần hạn chế mâu thuẫn, giữ gìn hòa khí trong gia đình và xã hội.

Tranh chấp di sản thừa kế là gì?

Theo quy định tại Điều 612 Bộ luật dân sự 2015:

“ Điều 612. Di sản

Di sản bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác. ”

Như vậy, tranh chấp di sản thừa kế là gì?

Tranh chấp di sản thừa kế là những mâu thuẫn, bất đồng xảy ra liên quan đến tài sản do người chết để lại, bao gồm tài sản riêng của người chết và phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác.

Tìm hiểu thêm: Luật sư tư vấn thừa kế giỏi

Thực trạng, nguyên nhân và cách phòng tránh tranh chấp di sản thừa kế

2.1. Thực trạng, nguyên nhân tranh chấp di sản thừa kế: 

Trong thời đại kinh tế – xã hội ngày càng phát triển, đất đai nói riêng hay tài sản nói chung cũng vì thế mà càng có giá trị hơn gây nên tình trạng tranh chấp di sản thừa kế. Đây không chỉ là nguyên nhân sâu xa của mâu thuẫn, rạn nứt tình cảm gia đình mà còn là mầm mống của bao bi kịch gia đình, những vụ án đau thương do chính anh em ruột trong gia đình sát hại nhau để tranh giành tài sản.  

Các nguyên nhân phổ biến gây ra tranh chấp di sản thừa kế:

• Người có tài sản qua đời không để lại di chúc hoặc lập di chúc không tuân thủ đúng quy định của pháp luật.
• Di chúc không hợp pháp (Người lập di chúc không minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép; Nội dung của di chúc vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc trái quy định của luật.)
• Mâu thuẫn trong việc xác định loại tài sản để lại (tài sản riêng, tài sản chung vợ chồng…)
• Việc phân chia di sản không công bằng hoặc có bên tự ý chiếm giữ, chuyển nhượng, định đoạt di sản mà chưa có sự đồng thuận của các đồng thừa kế.

2.2. Cách phòng tránh tranh chấp di sản thừa kế

Để giảm thiểu tối đa những tranh chấp dân sự, thậm chí là mâu thuẫn dẫn đến hậu quả nghiêm trọng trong nội bộ gia đình, việc chủ động phòng ngừa các rủi ro liên quan đến di sản thừa kế là điều hết sức cần thiết. Điều này không chỉ góp phần gìn giữ mối quan hệ hòa thuận giữa các thành viên trong gia đình mà còn giúp xã hội ổn định và phát triển lành mạnh. Một số biện pháp hiệu quả trong việc phòng tránh tranh chấp thừa kế bao gồm:

• Công khai di chúc: Di chúc nên được công khai cho các thành viên trong gia đình biết để tránh các tranh chấp, bất đồng phát sinh sau này; tránh tình trạng tài sản đã phân chia theo pháp luật mới phát hiện có di chúc để lại.
• Rà soát những người có quyền được hưởng di sản thừa kế (lưu ý những trường hợp con rơi, con ngoài dã thú).
• Di chúc nên được lập rõ ràng, hợp pháp theo quy định của Bộ luật dân sự 2015: Để một di chúc được lập đúng và đủ điều kiện theo pháp luật rất phức tạp, vì vậy người lập di chúc nên tham khảo ý kiến của chuyên gia, các tổ chức pháp lý.
• Tham khảo hỗ trợ pháp lý từ đơn vị chuyên nghiệp: Việc lập di chúc có thể được thực hiện với sự hỗ trợ của các tổ chức hành nghề luật như META Law – tổ chức có đội ngũ Luật sư và nhân sự chuyên môn cao, được đào tạo chuyên sâu và có nhiều kinh nghiệm trong từng lĩnh vực pháp luật. Bên cạnh đó, Meta Law còn được sự hỗ trợ và cộng tác với nhiều Luật sư hàng đầu trong nhiều lĩnh vực pháp lý hiện nay có thể hỗ trợ toàn diện và hiệu quả cho khách hàng.

Hướng giải quyết tranh chấp di sản thừa kế

Thương lượng nội bộ

Trong mọi tranh chấp nói chung hay tranh chấp di sản thừa kế nói riêng, thương lượng luôn là phương án được ưu tiên hàng đầu. Đây là hướng giải quyết tốt nhất bởi có thể duy trì được mối quan hệ, giữ được hòa khí gia đình và tiết kiệm chi phí nhất.

Các bên cũng cần xác định chính xác những tài sản hiện có, giá trị của các loại tài sản từ đó sắp xếp, bàn bạc đưa ra thống nhất, tránh những tranh cãi không đáng có sau này.

Hòa giải tại cơ sở

Nếu các bên không thể tự thỏa thuận và thương lượng không đi đến kết quả, các bên có thể lựa chọn hình thức ưu tiên thứ hai sau thương lượng là hòa giải thông qua bên thứ ba trung lập – thường là hòa giải viên tại cơ sở, giữ vai trò trợ giúp, phân tích đánh giá để đi đến thống nhất về phương án loại bỏ tranh chấp nhưng không thể đưa ra phán quyết. Hướng giải quyết này khá đơn giản, nhanh chóng, linh hoạt và hiệu quả, ít tốn kém do có sự tham gia của bên thứ ba có trình độ chuyên môn cao nhưng cũng như kinh nghiệm dày dặn. 

Khởi kiện tại Tòa án

Trong trường hợp mọi nỗ lực thương lượng, hòa giải đều thất bại thì phương án cuối cùng các bên có thể tiến hành khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền để giải quyết theo đúng trình tự pháp luật.

Tòa án là cơ quan xét xử của Nhà nước, có thẩm quyền ban hành các phán quyết có giá trị pháp lý ràng buộc. Khi vụ việc được thụ lý, Tòa sẽ tiến hành các thủ tục tố tụng như hòa giải tại Tòa, xét xử sơ thẩm và (nếu cần) phúc thẩm theo quy định. Quyết định của Tòa án có tính cưỡng chế thi hành cao: nếu một bên không tự nguyện thi hành, cơ quan thi hành án dân sự sẽ thực hiện cưỡng chế theo quy định.

Việc khởi kiện ra Tòa tuy là biện pháp cuối cùng nhưng đảm bảo tính khách quan, công bằng và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên một cách triệt để.

Thủ tục khởi kiện tranh chấp di sản thừa kế

Theo khoản 5 Điều 26 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 thì tranh chấp thừa kế là tranh chấp về dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án. Do đó, người có quyền hoàn toàn có thể khởi kiện ra tòa án có thẩm quyền để yêu cầu chia di sản thừa kế mà người mất để lại.

Hồ sơ khởi kiện gồm:

+ Đơn khởi kiện

+ Giấy tờ nhân thân và chứng minh quyền thừa kế như: Giấy khai sinh, Chứng minh thư nhân dân (căn cước công dân), giấy chứng nhận kết hôn, sổ hộ khẩu, …..

+ Giấy chứng tử của người mất

+ Các giấy tờ chứng minh sở hữu của người để lại di sản và nguồn gốc di sản của người để lại di sản như: Giấy chứng nhận Quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất; các giấy tờ theo Điều 100 Luật đất đai 2013 (tham khảo theo Điều 137 Luật Đất đai 2024 hiện hành)

+ Các giấy tờ khác có liên quan.

Sau khi nhận được đơn khởi kiện, Tòa án phải xem xét những tài liệu, chứng cứ cần thiết, nếu thấy thuộc thẩm quyền của mình thì Tòa án sẽ ra thông báo nộp tiền tạm ứng án phí. Trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày nhận được thông báo, bạn phải nộp tiền tạm ứng án phí và nộp biên lai cho Tòa án và Tòa án tiến hành thụ lý.

Thời hạn giải quyết từ 4 tháng đến 6 tháng.

Thời hạn khởi kiện tranh chấp di sản thừa kế

Theo quy định Khoản 1 Điều 623 Bộ Luật dân sự 2015: 

“1. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn này thì di sản thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó. Trường hợp không có người thừa kế đang quản lý di sản thì di sản được giải quyết như sau:

1. a) Di sản thuộc quyền sở hữu của người đang chiếm hữu theo quy định tại Điều 236 của Bộ luật này;
2. b) Di sản thuộc về Nhà nước, nếu không có người chiếm hữu quy định tại điểm a khoản này.”

Như vậy, thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế. 

Tranh chấp di sản thừa kế là một lĩnh vực pháp lý phức tạp, dễ nảy sinh mâu thuẫn và ứ đọng, kéo dài nếu không hiểu rõ và xử lý theo quy định pháp luật. Việc nắm rõ quy trình giải quyết, chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và lựa chọn hình thức xử lý phù hợp là điều kiện tiên quyết để bảo vệ quyền lợi chính đáng của các bên liên quan.

Bạn đọc tham khảo thêm

Thứ tự ưu tiên thanh toán khi phân chia di sản thừa kế

Thời điểm mở thừa kế

Mẫu di chúc thừa kế đất đai viết tay đầy đủ và hợp pháp

Trong quá trình đó, sự đồng hành của một đơn vị pháp lý uy tín, chuyên nghiệp sẽ là chỗ dựa đáng tin cậy. Với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, làm việc tận tâm và am hiểu sâu sắc các quy định pháp luật hiện hành, META Law Firm sẵn sàng hỗ trợ khách hàng giải quyết tranh chấp thừa kế một cách hiệu quả, tiết kiệm và đúng pháp luật.

Liên hệ Công ty Luật TNHH META LAW:

• Địa chỉ: Tầng 5, 137 Hoàng Quốc Việt, Phường Nghĩa Đô, Cầu Giấy, Hà Nội.
• Hotline: 0869.898.809
• Website: https://metaasia.vn
• Email: tuvanmeta@gmail.com