Trong quá trình sử dụng đất, tranh chấp và khiếu nại là tình trạng thường xuyên xảy ra, đặc biệt với các loại đất có giá trị cao như đất ở, đất nông nghiệp, đất dự án. Để bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho người dân, Điều 204 Luật Đất đai 2013 đã đưa ra cơ chế giải quyết tranh chấp đất đai một cách rõ ràng. Quy định này giữ vai trò “xương sống” cho toàn bộ hệ thống pháp luật đất đai, giúp các bên có hướng xử lý minh bạch, đúng pháp luật và hạn chế tối đa việc khiếu kiện kéo dài.

Nội dung Điều 204 Luật Đất đai 2013

Quyền khiếu nại, khởi kiện về đất đai theo Điều 204

Điều 204 Luật Đất đai 2013 quy định rõ: mọi cá nhân, tổ chức có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện khi cho rằng quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của cơ quan nhà nước về đất đai đã xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Quy định này chủ yếu tập trung vào hai nhóm đối tượng: người sử dụng đất và người có nghĩa vụ liên quan trong tranh chấp. Như vậy, bất kỳ ai bị ảnh hưởng bởi quyết định thu hồi đất, giao đất, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất… đều có thể sử dụng quyền khiếu nại hoặc quyền khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình.

Nội dung này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi nó tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, giúp người dân không bị lúng túng khi đứng trước các quyết định hành chính có dấu hiệu sai phạm. Luật cũng khuyến khích người dân lựa chọn hình thức khiếu nại trước khi đưa ra Tòa án, bởi quá trình hành chính có thể giúp vấn đề được giải quyết nhanh gọn, ít tốn kém hơn. Tuy nhiên, trong trường hợp cơ quan Nhà nước giải quyết không thỏa đáng, việc khởi kiện ra Tòa án luôn là phương án cuối cùng nhưng mang tính quyết định.

Điều 204 cũng xác định trách nhiệm của cơ quan Nhà nước phải giải quyết khiếu nại trong thời hạn luật định và không được né tránh trách nhiệm. Nhờ vậy, quyền lợi của người dân được bảo đảm hơn, tránh tình trạng kéo dài hồ sơ hoặc bỏ mặc đơn thư như từng xảy ra trước đây.

Phạm vi giải quyết tranh chấp theo Điều 204

Theo Điều 204, tranh chấp và khiếu nại liên quan đến đất đai được phân loại rõ ràng nhằm xác định thẩm quyền giải quyết phù hợp. Đối với các tranh chấp về quyền sử dụng đất mà không có Giấy chứng nhận hoặc tranh chấp về ranh giới, người dân có thể lựa chọn UBND hoặc Tòa án. Tuy nhiên, với tranh chấp liên quan đến các quyết định hành chính như thu hồi đất, bồi thường, tái định cư… thẩm quyền giải quyết chủ yếu thuộc UBND hoặc Tòa án hành chính.

Quy định rõ ràng này giúp hạn chế tình trạng “đá bóng thẩm quyền” – khi cơ quan Nhà nước từ chối tiếp nhận vụ việc do cho rằng thẩm quyền không thuộc về mình. Phân định rạch ròi cũng giúp người dân biết chính xác phải gửi hồ sơ đến cơ quan nào, chuẩn bị giấy tờ gì và theo trình tự thủ tục nào, tránh nhầm lẫn giữa tranh chấp dân sự và tranh chấp hành chính.

Nhiều trường hợp, người sử dụng đất xảy ra tranh chấp ranh giới với hàng xóm nhưng lại nộp đơn khiếu nại về hành vi hành chính tại UBND, dẫn đến hồ sơ bị trả lại. Việc hiểu đúng phạm vi Điều 204 giúp giảm thiểu lỗi này và tăng khả năng giải quyết thành công. Đồng thời, quy định cũng đặt ra trách nhiệm bắt buộc phải hòa giải tại UBND cấp xã trước khi khởi kiện đối với các tranh chấp quyền sử dụng đất, tạo cơ hội cho các bên dàn xếp với nhau trước khi đưa sự việc lên cấp cao hơn.

Lựa chọn giữa khiếu nại và khởi kiện theo quy định của Điều 204

Điều 204 cho phép người dân tự lựa chọn giữa việc khiếu nại và khởi kiện ra Tòa án. Đây là điểm mới tiến bộ so với các giai đoạn pháp luật trước. Trong thực tế, nhiều người dân chỉ quen với việc khiếu nại lên UBND mà không biết rằng mình hoàn toàn có thể bỏ qua bước đó để khởi kiện trực tiếp, nhất là khi có căn cứ cho rằng quyết định hành chính xâm phạm quyền lợi của mình một cách rõ ràng.

Quyền lựa chọn này mang lại nhiều lợi ích thiết thực:

• Giúp người dân tiết kiệm thời gian nếu xác định vụ việc cần Tòa án can thiệp.

• Hạn chế tình trạng chậm trễ, né tránh hoặc giải quyết thiếu khách quan từ một số cơ quan hành chính địa phương.

• Tăng tính minh bạch vì mọi phán quyết của Tòa đều dựa trên chứng cứ và xét xử độc lập.

Tuy nhiên, việc lựa chọn khiếu nại hay khởi kiện phải dựa trên hồ sơ, chứng cứ và mục tiêu giải quyết của người khiếu nại. Nếu tranh chấp đơn giản, các bên có thể ưu tiên khiếu nại để tiết kiệm chi phí. Ngược lại, nếu vụ việc phức tạp hoặc có dấu hiệu sai phạm nghiêm trọng, việc khởi kiện ngay có thể là lựa chọn hiệu quả hơn.

Trình tự thực hiện khiếu nại theo Điều 204

Khiếu nại lần đầu tới cơ quan có thẩm quyền

Khiếu nại lần đầu thường được gửi đến cơ quan đã ban hành quyết định hoặc thực hiện hành vi hành chính bị khiếu nại. Điều này có nghĩa nếu UBND cấp huyện ra quyết định thu hồi đất, người dân sẽ gửi khiếu nại trực tiếp đến UBND huyện. Hồ sơ khiếu nại cần nêu rõ yêu cầu, căn cứ pháp lý và chứng cứ liên quan để cơ quan có thẩm quyền xem xét.

Thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầu theo luật là 30 ngày kể từ ngày nhận đơn hợp lệ; đối với vùng sâu vùng xa hoặc vụ việc phức tạp, thời hạn có thể kéo dài đến 45 ngày. Đây là khoảng thời gian mà cơ quan Nhà nước phải tiến hành xác minh, đo đạc, thu thập hồ sơ và kết luận. Nếu hết thời hạn mà không được giải quyết hoặc kết quả không thỏa đáng, người dân có quyền gửi khiếu nại lần hai hoặc khởi kiện ra Tòa.

Quy định rõ ràng về thời hạn giải quyết giúp tránh tình trạng hồ sơ bị treo vô thời hạn. Đồng thời, Điều 204 cũng đặt trách nhiệm buộc cơ quan Nhà nước phải có văn bản trả lời, tránh việc im lặng trước yêu cầu của công dân.

Khiếu nại lần hai khi không đồng ý kết quả lần đầu

Khiếu nại lần hai được thực hiện khi người khiếu nại không đồng ý với kết quả giải quyết lần đầu hoặc quá hạn mà không được giải quyết. Thẩm quyền giải quyết lần hai thường thuộc cấp trên trực tiếp của cơ quan đã giải quyết lần đầu. Ví dụ: nếu UBND huyện giải quyết lần đầu, UBND tỉnh sẽ giải quyết lần hai.

Việc khiếu nại lần hai tạo cơ hội để người dân được xem xét lại toàn bộ vụ việc ở cấp cao hơn, nơi có điều kiện đánh giá khách quan hơn. Thời hạn giải quyết khiếu nại lần hai cũng tương tự như lần đầu: 30 – 45 ngày tùy trường hợp. Nếu kết quả lần hai vẫn không thỏa đáng, người dân có quyền đưa vụ việc ra Tòa án – đây là con đường pháp lý cuối cùng.

Trong nhiều vụ việc, quá trình khiếu nại lần hai giúp tìm ra sai sót mới hoặc tài liệu bị bỏ qua ở lần đầu. Do đó, Điều 204 tạo ra cơ chế hai cấp kiểm tra, nhằm hạn chế tối đa nguy cơ quyết định sai phạm gây thiệt hại cho người dân.

Nếu bạn đang quan tâm hoặc gặp vướng mắc về Luật Đất đai hay các vấn đề pháp lý khác, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi qua thông tin sau:

Liên hệ Công ty Luật TNHH META LAW:

• Địa chỉ: Tầng 5, 137 Hoàng Quốc Việt, Phường Nghĩa Đô, Cầu Giấy, Hà Nội.
• Hotline: 0869.898.809
• Website: https://metaasia.vn
• Email: tuvanmeta@gmail.com