Quy trình và mức chi phí giám định trong tố tụng dân sự

Chi phí giám định trong tố tụng dân sự là khoản thù lao và các chi phí cần thiết để thực hiện hoạt động giám định do Tòa án trưng cầu theo yêu cầu của đương sự. Trong nhiều vụ việc dân sự, giám định có vai trò làm rõ sự thật khách quan, đặc biệt trong các tranh chấp liên quan đến tài liệu, chữ viết, tài sản, tài chính… Khi việc giám định được thực hiện, người giám định sẽ được thanh toán thù lao cùng các chi phí phát sinh hợp lý theo quy định pháp luật.

Chi phí giám định trong tố tụng dân sự được quy định cụ thể ra sao? Luật sư Mai Văn Xuân sẽ giải đáp cụ thể, kèm theo quy trình và lưu ý quan trọng giúp bảo vệ quyền lợi khi tham gia tố tụng.

1. Chi phí giám định trong tố tụng dân sự là gì?

Chi phí giám định trong tố tụng dân sự là số tiền chi trả cho thực hiện công việc giám định trong giải quyết vụ việc dân sự. Việc buộc các đương sự chịu các chi phí giám định có ý nghĩa bù lại một phần chi phí của Nhà nước cho hoạt động xét xử của toà án.

Ngoài ra còn có tác dụng buộc các đương sự phải thực hiện đúng các quyền và nghĩa vụ tố tụng của mình, không được lạm dụng việc thực hiện quyền tố tụng yêu cầu tòa án trưng cầu giám định gây khó khăn cho việc giải quyết vụ việc dân sự của tòa án.

Chi phí giám định phải là số tiền cần thiết và hợp lý phải chi trả cho việc giám định và do người giám định tính căn cứ vào quy định của pháp luật. Toà án không được thu trả chi phí giám định quá số tiền cần thiết và hợp lý phải chi trả cho việc giám định.

2. Cách tính và nghĩa vụ nộp chi phí giám định

Để thực hiện việc giám định, tòa án quyết định đương sự tạm nộp trước một số tiền để chi trả cho tổ chức, cá nhân được tòa án trưng cầu giám định, số tiền này được gọi là tiền tạm ứng chi phí giám định.

2.1. Nghĩa vụ nộp chi phí giám định

Để thực hiện việc giám định trong quá trình giải quyết vụ án, Tòa án có thể yêu cầu các bên đương sự tạm nộp một khoản tiền gọi là tiền tạm ứng chi phí giám định trong tố tụng dân sự. Khoản tiền này dùng để chi trả cho tổ chức hoặc cá nhân được Tòa án trưng cầu giám định.

Trong trường hợp các bên không có thỏa thuận khác và pháp luật không có quy định đặc biệt, nghĩa vụ nộp chi phí giám định được xác định như sau:

• Người yêu cầu trưng cầu giám định phải nộp chi phí giám định nếu kết quả giám định không chứng minh được yêu cầu của họ có căn cứ. Nếu chỉ một phần yêu cầu được chứng minh là có căn cứ, thì người yêu cầu vẫn phải nộp chi phí tương ứng với phần yêu cầu không có căn cứ.
• Người không chấp nhận yêu cầu giám định của đương sự khác phải nộp chi phí giám định nếu kết quả giám định chứng minh yêu cầu của bên kia là có căn cứ. Nếu chỉ một phần yêu cầu được xác định là có căn cứ, thì người phản đối phải nộp chi phí tương ứng với phần được chứng minh có căn cứ.

Ngoài ra:

• Trường hợp tòa án chủ động trưng cầu giám định, thì nguyên đơn, người yêu cầu giải quyết việc dân sự, hoặc người kháng cáo theo thủ tục phúc thẩm có trách nhiệm nộp tạm ứng chi phí giám định.
• Nếu đương sự tự yêu cầu tổ chức/cá nhân giám định sau khi Tòa án từ chối trưng cầu giám định thì việc nộp chi phí sẽ được thực hiện theo quy định của Luật Giám định tư pháp.

Căn cứ Điều 29 Pháp lệnh chi phí giám định, định giá, chi phí cho người làm chứng, phiên dịch trong tố tụng năm 2012, Tòa án sẽ quyết định người phải chịu chi phí giám định, có thể miễn, giảm, hoặc hoàn trả khoản chi phí này cho các bên đương sự trong bản án, quyết định.

2.2. Trường hợp tạm ứng chi phí giám định

Việc xử lý khoản tiền tạm ứng chi phí giám định được thực hiện theo nguyên tắc sau:

• Nếu người nộp tạm ứng không phải chịu chi phí giám định, thì người có nghĩa vụ phải hoàn trả số tiền đó.
• Nếu người nộp tạm ứng phải chịu chi phí giám định, và số tiền tạm ứng chưa đủ, họ phải nộp bổ sung phần còn thiếu; nếu đã nộp nhiều hơn chi phí thực tế, họ sẽ được hoàn trả phần dư.

Khi giải quyết vụ việc dân sự, Tòa án phải xác định rõ nghĩa vụ nộp chi phí giám định theo các nguyên tắc sau:

• Người yêu cầu giám định phải chịu chi phí nếu kết quả giám định không chứng minh được yêu cầu là có căn cứ, hoặc chỉ chứng minh một phần.
• Người phản đối yêu cầu giám định phải chịu chi phí nếu kết quả giám định chứng minh yêu cầu của bên kia là có căn cứ, hoặc một phần có căn cứ.
• Nguyên đơn phải chịu chi phí giám định nếu vụ án bị đình chỉ do rút đơn hoặc vắng mặt hai lần không lý do chính đáng (Điều 217 và 299 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015).
• Người kháng cáo phải chịu chi phí giám định nếu kháng cáo bị rút hoặc vắng mặt không lý do chính đáng tại phiên phúc thẩm (Điều 289 và 296 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015).
• Trường hợp đương sự tự yêu cầu giám định khi Tòa án không chấp nhận trưng cầu giám định, nếu kết quả chứng minh yêu cầu là có căn cứ, thì người thua kiện phải chịu chi phí giám định. Nếu chỉ một phần yêu cầu có căn cứ thì đương sự vẫn phải nộp phần chi phí cho phần không có căn cứ.
• Với các trường hợp đình chỉ khác theo Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, người yêu cầu trưng cầu giám định sẽ là người phải chịu chi phí giám định.

2.3. Thẩm quyền quyết định miễn, giảm chi phí giám định

Theo Điều 26 Pháp lệnh năm 2012, thẩm quyền quyết định miễn, giảm chi phí giám định được xác định như sau:

• Nếu vụ án được giải quyết mà không cần mở phiên tòa, thì Thẩm phán được phân công giải quyết có thẩm quyền giảm chi phí giám định.
• Tại phiên tòa, Hội đồng xét xử là cơ quan có thẩm quyền quyết định miễn, giảm chi phí giám định.

Các nội dung liên quan đến miễn, giảm chi phí giám định phải được ghi nhận rõ trong bản án, quyết định của Tòa án.

2.4. Quyết định giảm chi phí giám định trong tố tụng dân sự

Căn cứ theo Điều 27 Pháp lệnh Chi phí giám định, định giá; chi phí cho người làm chứng, phiên dịch trong tố tụng năm 2012 quy định về Thẩm quyền quyết định giảm chi phí giám định như sau:

Người được quy định tại Điều 26 của Pháp lệnh này có thẩm quyền xét đơn đề nghị và quyết định việc giảm hoặc không giảm chi phí giám định; nếu chấp nhận đề nghị của đương sự thì trong quyết định phải nêu rõ số tiền được giảm; nếu không chấp nhận đề nghị thì trong quyết định phải nêu rõ lý do. Quyết định phải được thông báo cho tổ chức, cá nhân thực hiện giám định và người có đơn đề nghị trong thời hạn 02 ngày làm việc, kể từ ngày ra quyết định.

Quyết định giảm hoặc không giảm chi phí giám định của Hội đồng xét xử được công bố tại phiên tòa và được thông báo cho tổ chức, cá nhân thực hiện giám định và người có đơn đề nghị trong thời hạn 02 ngày làm việc, kể từ ngày ra quyết định.

Theo đó, người có thẩm quyền quyết định giảm chi phí giám định trong tố tụng dân sự tại Điều 26 Pháp lệnh Chi phí giám định, định giá; chi phí cho người làm chứng, phiên dịch trong tố tụng năm 2012 nêu trên có thẩm quyền xét đơn đề nghị và quyết định việc giảm hoặc không giảm chi phí giám định.

• Nếu chấp nhận đề nghị của đương sự thì trong quyết định phải nêu rõ số tiền được giảm. Nếu không chấp nhận đề nghị thì trong quyết định phải nêu rõ lý do.
• Quyết định phải được thông báo cho tổ chức, cá nhân thực hiện giám định và người có đơn đề nghị trong thời hạn 02 ngày làm việc, kể từ ngày ra quyết định.
• Quyết định giảm hoặc không giảm chi phí giám định của Hội đồng xét xử được công bố tại phiên tòa và được thông báo cho tổ chức, cá nhân thực hiện giám định và người có đơn đề nghị trong thời hạn 02 ngày làm việc, kể từ ngày ra quyết định.

3. Mức chi phí giám định phổ biến hiện nay

Chi phí giám định trong tố tụng dân sự hiện nay không cố định, mà thay đổi tùy theo loại giám định, cơ quan thực hiện, cũng như tính chất, mức độ phức tạp của vụ việc. Dưới đây là một số mức chi phí phổ biến:

• Giám định pháp y: Dao động từ 2.000.000 – 5.000.000 đồng/lần, tùy trường hợp cụ thể và số lượng nội dung cần giám định.
• Giám định tài sản, giám định thiệt hại: Tùy theo giá trị tài sản, mức độ định giá, chi phí có thể từ 3.000.000 – 10.000.000 đồng/lần hoặc cao hơn nếu tài sản có giá trị lớn.
• Giám định ADN, huyết thống: Thường từ 3.000.000 – 7.000.000 đồng/lần, tùy vào cơ sở thực hiện và thời gian yêu cầu kết quả.
• Giám định chữ viết, chữ ký, tài liệu: Mức chi phí khoảng từ 2.000.000 – 6.000.000 đồng/lần, tùy độ khó của mẫu giám định.

Ngoài ra, nếu có yêu cầu kết luận giám định khẩn cấp hoặc ngoài giờ hành chính, thì người yêu cầu có thể phải chịu thêm phần phụ phí dịch vụ, theo quy định cụ thể của từng đơn vị chuyên môn.

Vì vậy, trước khi thực hiện giám định, đương sự cần liên hệ trước với đơn vị chuyên môn để được báo giá chi tiết, tránh phát sinh ngoài mong muốn.

4. Lưu ý khi yêu cầu giám định để tránh tốn kém không cần thiết

Việc giám định là công cụ quan trọng trong việc chứng minh, làm rõ sự thật khách quan của vụ án. Tuy nhiên, nếu không cân nhắc kỹ trước khi thực hiện, người yêu cầu giám định có thể phải chịu chi phí lớn mà kết quả lại không thực sự có lợi cho mình. Một số lưu ý quan trọng bao gồm:

4.1. Nên cân nhắc khi nào cần giám định

Không phải lúc nào cũng cần thiết thực hiện giám định. Nếu sự việc đã rõ ràng, các chứng cứ khác đã đầy đủ thì việc yêu cầu giám định chỉ gây tốn kém thời gian và chi phí. Chỉ nên giám định khi yếu tố đó là mấu chốt của vụ án và không thể làm rõ bằng các chứng cứ khác.

4.2. Lưu giữ hồ sơ và biên bản đầy đủ

Khi tiến hành giám định, người yêu cầu cần chuẩn bị và lưu giữ toàn bộ biên bản tiếp nhận, phiếu yêu cầu, hóa đơn chứng từ và kết luận giám định. Các giấy tờ này không chỉ giúp chứng minh chi phí đã bỏ ra, mà còn là căn cứ để yêu cầu tòa án xem xét, phân chia nghĩa vụ chi phí giữa các bên nếu cần.

4.3. Tham khảo ý kiến luật sư để tránh rủi ro về pháp lý và tài chính

Trước khi quyết định giám định, nên hỏi ý kiến tư vấn từ luật sư để được phân tích kỹ lưỡng về giá trị pháp lý của việc giám định, khả năng ảnh hưởng đến kết quả vụ án, và các vấn đề phát sinh khác. Việc này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí, mà còn giảm thiểu rủi ro pháp lý trong quá trình tố tụng.

Bạn đọc cùng quan tâm:

• Tranh chấp hợp đồng dân sự: Những vấn đề pháp lý cốt lõi
• Xác định tư cách tham gia tố tụng dân sự của các chủ thể
• Nguyên tắc tranh tụng trong tố tụng dân sự theo quy định pháp luật hiện hành

Kết luận

Chi phí giám định trong tố tụng dân sự là khoản cần thiết nhưng có thể phát sinh đáng kể nếu không được cân nhắc kỹ. Việc nắm rõ quy định pháp luật, thủ tục giảm phí và chuẩn bị hồ sơ đầy đủ giúp tiết kiệm chi phí và đảm bảo quyền lợi. Để tránh tốn kém không cần thiết, hãy tham khảo ý kiến luật sư trước khi yêu cầu giám định.